Natuurtuinen voor meer biodiversiteit in Vlaanderen

De interesse voor natuurtuinen groeit. Steeds meer Vlamingen zetten de natuur centraal in hun tuin, met variatie in inheemse planten voor meer biodiversiteit. Maar tegelijk bestaan er nog heel wat misverstanden rond natuurtuinen én is er werk aan de winkel. “Potentieel genoeg anders in Vlaanderen, zeker omdat je elke tuin ecologisch kan inrichten. Alle kleine stappen helpen – een gemengde haag, stukken langer gras, een takkenhoop… – al moeten we vooral afstappen van het idee van de tuin als strak ingericht prentje”, vertelt ecologisch tuinontwerper Stijn Ooghe.

Vlaamse tuinen bestaan vooral uit kort gemaaid gras

Om gezonde natuur te versterken, met meer biodiversiteit, zijn natuurtuinen niet alleen nuttig maar ook nodig. “In een natuurtuin geef je meer ruimte aan natuurlijke processen. Je laat de natuur gecontroleerd haar gang gaan en probeert de menselijke invloed te beperken. Daardoor ontstaat er spontaan meer dynamiek, met veel groen dat ook echt hoort op de plek waar je woont. Verder trek je leven aan – insecten, kikkers, egels, vogels… Hoe meer variatie in je tuin, door verschillende biotopen te creëren, hoe groter de biodiversiteit”, vertelt Stijn Ooghe van Plantscape, gespecialiseerd in natuurtuinen.

Als je naar de tuinen in Vlaanderen kijkt, dan bedraagt die oppervlakte 9%. “Drie keer zoveel als natuurgebieden. Bovendien is 48% van de tuinen met gras bedekt. Om maar te zeggen dat er veel potentieel is om de natuur te ondersteunen en te versterken. Daarbij spelen inheemse planten een grote rol. De voedselpiramide begint bij planten en bouwt dan op naar bestuivende insecten, roofinsecten, vogels… Precies daarom moet je eerst nadenken over welke streekeigen planten het best passen in jouw tuin. De kennis van een tuinaannemer komt dan goed van pas. Het is belangrijk om te kijken wat er zoals in de omgeving groeit, om de stand van de biodiversiteit op peil te houden én een sterker resultaat te garanderen. In je eigen tuin kan je perfect vertrekken van de planten die er al zijn, het is zeker niet nodig om ‘tabula rasa’ te maken.”

Natuurtuin wint aan populariteit

Het aandeel natuurtuinen is nog erg beperkt in Vlaanderen, al is er wel duidelijk een positieve evolutie. Ook meer en meer aannemers specialiseren zich in natuurtuinen en ecologisch tuinbeheer. “Mensen zoeken steeds meer de verbinding met de natuur en zijn zich tegelijk bewust van de gevolgen van de klimaatverandering. Zo komen ‘willen helpen’ en ‘willen genieten’ samen. Een natuurtuin levert dan ook veel ecosysteemdiensten op: van regulerende diensten, zoals water bufferen en hitte temperen, tot culturele diensten met de gekende impact van groen op onze mentale gezondheid.” ​

De consument mag dan steeds meer openstaan voor natuurtuinen, er zijn ook nog heel wat misvattingen. Veel mensen associëren natuurtuinen met een wildernis vol hoge grassen, netels en bramen, of vrezen veel onderhoud. Terwijl een goed ontworpen natuurtuin net een stuk makkelijker te onderhouden is – denk aan een bloemenweide die maar twee keer per jaar gemaaid hoeft te worden, in plaats van een standaardgazon dat wekelijks aandacht vraagt. Eenvoudige paadjes maaien kunnen een natuurtuin ook perfect toegankelijk maken.

De uitdaging om tuinen een grotere rol te laten spelen in de context van biodiversiteit en klimaatverandering is groot. Maar alle beetjes helpen en tuineigenaars kunnen klein beginnen. Stijn Ooghe: “Laat op enkele vierkante meters het gras wat hoger staan, kies voor een gemengde haag in plaats van een haag uit één soort – zelfde look maar meer biodiversiteit – verwijder onnodige verharding waar het kan, creëer een wild hoekje achteraan of laat in de winter bladeren en takken liggen. Ook een waterpartij trekt heel wat leven aan. Een gespecialiseerde tuinaannemer bekijkt graag de vele mogelijkheden en helpt je op weg met inheemse beplanting, waterbuffering, gelaagdheid met struiken en bomen…”

Natuurtuinen kunnen een belangrijke rol spelen in het verbinden van versnipperde natuurgebieden, waardoor de veerkracht van ecosystemen vergroot wordt. “We zien de tuin vaak als afgelijnd project, strak ingericht en met draad of betonplaten omheind. Maar eigenlijk zouden we dat beeld moeten loslaten en tuinen meer zien in het grotere ecologische geheel. Inheemse planten die relevant zijn voor de omgeving, zijn daarbij onmisbaar. Op deze manier ondersteun en versterk je levensgemeenschappen van heel wat dieren en planten. Neem nu bijen. Lavendel is een klassieker om ze aan te trekken. Op zich geen slechte soort als voedselplanten van heel wat algemene bijen, maar sommige soorten hebben stuifmeel van specifieke plantenfamilies nodig om hun larven te voeden – zonder waardplanten kunnen ze zich niet voortplanten. Dan is het toch zonde als mensen zich laten verleiden door kleurrijke maar weinig duurzame ‘carnavalsmengsels’, een- of tweejarige planten die wel bloemen krijgen maar waarvan de nectar niet bereikbaar is voor bijen of andere bestuivers. Geen natuurtuin zonder voldoende inheemse planten!”

Over tuinaannemer.be

Het Tuinaannemereffect is een campagne van VLAM om de diensten van de tuinaannemer te promoten. Een professionele tuinaannemer weet raad met de talrijke uitdagingen die bij een tuin komen kijken. Bovendien is hij als expert op het gebied van plantenkeuze, watergift en verharding ook de geknipte persoon om advies te geven. Meer info en een overzicht van alle tuinaannemers in je buurt: www.tuinaannemer.be.

Voor meer info

VLAM I Jade Van Gijsegem (Projectmedewerker) I jade.vangijsegem@vlam.be I +32 479 29 72 04

RCA I Yannick Speelmans I yannick.speelmans@rca.be I +32 497 66 08 86 I www.rcapress.be